سرویس جنگ نرم مشرق - مؤسسه کیتو در گزارشی به قلم جان گلیزر عضو ارشد این اندیشکده آمریکایی نوشت: از زمان روی کار آمدن بایدن به عنوان رئیس‌جمهور، دیپلماسی با ایران عمدتاً به دلیل موضع اولیه سختگیرانه بایدن به تأخیر افتاده است. دولت تأکید دارد که گرچه ترامپ توافق هسته‌ای را در زمان پایبندی کامل ایران لغو کرده، اما این ایران است که باید پیش از حتی بررسی برداشتن تحریم‌ها توسط ایالات متحده، گام اول را برای بازگرداندن برنامه هسته‌ای خود به چارچوب برجام بردارد. ایرانی‌ها در پاسخ فرآیندی گام‌به‌گام را پیشنهاد کردند که طی آن، هر طرف به‌طور همزمان به تخلفات خود پایان داده و به توافق بازمی‌گردد. موضع تند بایدن احتمالاً با هدف آرام کردن منتقدان جنگ‌طلب در کنگره صورت گرفته است.

مخاطبان گرامی، محتوا و ادعاهای مطرح‌شده در این گزارش، صرفاً جهت تحلیل و بررسی رویکردها و دیدگاه‌های اندیشکده‌های غربی منتشر شده است و ادعاها و القائات احتمالی این مطالب هرگز مورد تأیید مشرق نیست.

چند هویج دیپلماتیک آمریکا به ایران

این مؤسسه آمریکایی ادامه داد: خوشبختانه بایدن موضع خود را تا حدودی تعدیل کرده است. شاید به عبارتی دقیق‌تر باید گفت دولت با پیشنهاد چند هویج دیپلماتیک امیدوار ایران درخواست آن برای اقدام اول را برآورده کند. وزارت خارجه بایدن با ارسال سیگنال قدرتمندی از تمایل خود به توافق اعلام کرده که ایالات متحده، دعوت اتحادیه اروپا برای شرکت در جلسه ۱+۵ و ایران به منظور بحث در مورد احیای توافق را می‌پذیرد. دولت همچنین سیاست اعلام‌شدهٔ ترامپ در مورد اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل (که به هر حال شورای امنیت رد کرده بود) را لغو کرد و محدودیت‌های ترامپ برای سفر دیپلمات‌های ایرانی در نیویورک را کاهش داد.

گفتگوهای مستقیم می‌تواند به آنها این امکان را بدهد تا راه‌هایی آبرومندانه برای پیشرفت بیابند، بدون اینکه مخالفت جنگ‌طلبان را در حوزه قدرت داخلی مربوطه خود (یا حتی در میان هم‌پیمانان مربوطه خود) برانگیزند. می‌توان امیدوار بود که این تحرکات کمک کند تا بتوان بر مجموعه خواسته‌های اولیه سرسختانه دولت بایدن غلبه کرد.

مخالفت مدافعان برجام با بازگشت به وضعیت

این گزارش در ادامه می‌افزاید: اولین مانع برای بازگرداندن توافق می‌تواند بازی‌های سیاسی ظریفی باشد که چه کسی باید اول اقدام کند. بلینکن این هفته گفته بود که دولت بایدن معتقد است صرفاً بازگرداندن توافق قدیمی کافی نیست. باید یادآور شد که بسیاری از مقاماتی که در دولت اوباما با ایران مذاکره و روی برجام کار کردند و در سال‌های بعد نیز قویاً مدافع آن بودند، همان مقاماتی هستند که اکنون می‌گویند برجام به تنهایی کافی نیست. به لحاظ تئوری، هرگونه توافق آتی که بتواند برجام را گسترده‌تر کند، ذاتاً چیز بدی نیست. اما با توجه به بی‌اعتمادی شدید بین آمریکا و ایران، که با قصور دولت ترامپ نسبت به برجام و خشونت آشکار آن در قبال ایران تشدید شده، جای تعجب است که چرا دولت بایدن با این صراحت، بازگشت به وضعیت قبل را رد می‌کند. و چرا بر اهدافی اصرار دارد که برای ایران غیرسازنده هستند؟ به خصوص در این مورد، تغییر ندادن چیزی که به اندازه کافی خوب به نظر می‌رسد، اصل دیپلماتیک مهمی است که شاید دولت بایدن باید به‌طور جدی مورد توجه قرار دهد.

بایدن تحت فشار جنگ‌طلبان قرار دارد

به احتمال زیاد آنچه دولت را به اتخاذ موضعی سرسختانه نسبت به ایران وادار کرده، سیاست است. از یک طرف، بایدن از سوی جنگ‌طلبان در واشنگتن و پایتخت‌های «شرکای» آمریکا در خاورمیانه برای سخت‌گیری نسبت به ایران تحت فشار قرار دارد. از طرف دیگر، این آسیب‌شناسی بی‌اساس که ایران تهدیدی جدی برای امنیت ملی ایالات متحده است، بر محافل رسمی واشنگتن، از جمله قوه مجریه تحت کنترل بایدن، سایه افکنده است. باورهای غلط در مورد تهدید فرضی ناشی از قابلیت‌های موشکی ایران (که با هدف بازدارندگی در برابر دشمنان منطقه‌ای آن که از تسلیحات بهتری برخوردارند توسعه یافته) می‌تواند به راحتی بایدن را از همان ابتدا به سمت خواسته‌های حداکثری سوق دهد. همانطور که در دولت اوباما نیز اتفاق افتاد، این فشارها دستیابی به یک توافق موفق را دشوارتر (اما همچنان امکان‌پذیر) می‌کند. فشار دیگر می‌تواند ناشی از جاه‌طلبی خود بایدن باشد؛ آیا برای میراث یک رئیس‌جمهور، دستیابی به توافقی جدید و بهتر، از بازگشت صرف به دستاوردهای دولت قبلی بهتر نیست؟

تصویر ایران به عنوان دشمن تعدیل شود

این اندیشکده در پایان گزارش خود ضمن تلاش برای ترغیب دولت بایدن به مذاکرات مستقیم با ایران نوشت: بیرون کشیدن آمریکا از باتلاق خاورمیانه بسیار دشوار خواهد بود، مگر اینکه تصویر ایران به عنوان دشمن تعدیل شود و نگرانی‌های امنیتی اغراق‌آمیز واشنگتن تا حدودی فروکش کند. دیپلماسی راهی برای تحقق این اهداف است. اگر دولت بایدن چنین چیزی را بخواهد، در دسترس است. اما بسیار بعید به نظر می‌رسد که موضع سختگیرانه آن بتواند جنگ‌طلبانی را که سعی در آرام کردن آنها دارد، تسکین دهد. امید است که گفتگوی مستقیمی که اکنون دولت بایدن راه را برای آن باز کرده، آمریکا و ایران را قادر سازد تا بر تعهدات داخلی مربوطه خود فائق آیند و به توافقی که هر دو می‌خواهند، دست پیدا کنند.